Ni Jerico L. Marcelino
Panaysayun

Matapos ang flag ceremony, ginpakilala ang bag-o nga principal sang amun high school. Nagbagting talinga ko katong namangkot siya kung sin-o kuno ang president kang Supreme Student Government kag gintudlo ko ka iban nga istudyanti. Koon na, “Ay, gwapo man gali inyung president.” Baw, manami man pamatian. Pero pagtan-aw ko sa akun mga schoolmate, indi kadlaw nga nalipay ang nakita ko kananda—kadlaw nga may dara nga kung ano nga indi ko maistorya.

Wara gid takun nalipay kamayad sa iskwilahan. Tood, namian ko mag-iskwila. Namian ko makatoon, kag namian ko matawag akon pangaran kada recognition program. Sa indi pagpanghinambog, wara gid ko nadagdag sa top 5 halin elementary paadto hayskul. Pero amo lang da makapalipay kanakun.

Kada pauli, ginapanaw ko ang dalan imaw akun amigo nga si Elmer kay maagyan lang man amun kung paadto sa anda. Yang amigo ko paryas kami sa tanan nga butang. Kung honor student siya, amo man ko. Kung para-garden siya, amo man ko. Kung grabi tana kang limpyado, ah, amo man ko, pero gamay lang. Daw nahimo run gani tamun nga kapid.

Kung pauli, raku ko maagyan, apil ang dalan nga tunga semento, tunga awot nga lupa. “Oh, ja ruman yang mga laki nga wara mahimo sa kinabuhi nanda,” koon ko sa utok ko tong paagi dun kami sa terminal diin nagaturumpok ang mga tambay. Amo gid nang ginaindian ko bala nga may masublangan ko tapos manunlog kag magkinaradlawanay, magkoon, “Hi, chicks!” “Ay, bayot ko!” “Hi, Miss Beautiful!” Sakit sa pamatyagan nga mas kilala pa gali ko nanda kumpara sa akun ginikanan, sa akun pamilya, kag mismo sa akun kaugalingon. Nabatyagan ko man gyapon nga nag-init dugo kang imaw ko kay tana mismo naapektuhan kay darwa kami ginatan-aw nanda.

Tong rapit dun kami sa amun balay, naagyan namun ang pustaanan kang lotto diin may ingud nga sarisa. “Agay!” sakit-sakit gid tana akun ulo nga daw ano may natabug. Gali yang mga bata nga nagsirnaka sa sarisa ang nagtarablog sa amun. OK lang gid to daad sa amun, pero tong kinan-anan pa gid nanda ang andang gintamblog, dara kantsaw nga, “Bayot! Bayot! Bayot!” Akun ugat sa lawas daw mauslo sa kaugot, pero ginpunggan ko kaugalingon ko. Ang imaw ko wara gid nakapugung. Namurot tana kang mga bato, kag wara bala ginpanglibag tong mga bata sa babaw kang sarisa. Imbis nga maugot ko, nakakadlaw lamang takun dun sa anang gihimo.

Pag-uli ko sa balay, nami anay daad magpuhay pero kinanglan gid mag-ubra kang mga urubrahun sa balay. Ang balay koon nanda mabatyagan mo ang tood nga tender loving care, pero ngaa wara to nakun nabatyagan. Kay imo tana mismo nga kaburugtuan makabati ka kang indi amo. Ang ginadahum mo nga magbulig sa imo, mag-una-una pa kang panunlog sa imo. Mapaisip na lang ko kung gab-i kis-a nga nagbahul man ko ba nga indi man lain sa iban nga mga bata—naghampang kang takyan, nagsyatong, naghimo kang pinggan-pinggan nga halin sa lupa kag ginhaloan kang laway, nagsugba kang dahon kag baklun gamit ang panit kang kindi. Nakita ko nga mayad ang tanan. Ang indi ko lang gid maintindihan, ang abnormal nga utok kang iban.

Mapaiskwilahan, dalan, tindahan, kompyuteran o bulantihan, indi madura ang mata gaturok sa imo, mata nga dara panghimantay sa imo nga pagkatawo. Nag-abot sa akun panghunahuna kag natiman-an ko man nga biskan ano ka pa gali ka brayt, biskan gali raku-raku ang imong naadtunan nga lugar kay tungod lang sa mga kuntes nga nadaugan, kag biskan ano pa nga pakitang tao ang himoon mo, ang mga tawo bala isa lang ang makoon sa imo—kag amo ra kung ano lang ang makita nanda sa imo.

Hangtud kadja sa balay, agi ang tawag nanda sa akun. Biskan si Katay magsunlog nga dalagingging ang tawag sa akon. Ginapaintindi ni Kanay nga ang agi indi bayot sa amun kundi hinay maglihok nga daw bahi. Naintindihan ko run sanda, ang akun pamilya, kag amo to ang nagtatak sa akun. Indi ko bayot. Agi ko.

Hangtud kadja nagkinabuhi ko sa kalibutan nga puno kang mata nga turukon kaw mapabuhok paadto kuko. Nagkinabuhi ko nga dara-dara ang nalung-ong sa akun kaagi. Kung pabay-an mo ang mga tawo magdikta sa imo nga pagkatawo, pildi ka. Wara ka mahimo kada kundi magkinabuhi kung ano lamang ang andang ikoon kay gusto mo gid dawaton ka nanda.

Ginparas ko ang panghunahuna nga amo kato. Ginsulat ko gid sa akun ulo nga indi mo kinanglan magpaayun sa andang ikoon, magpadawat para madawat. Dawata lang gid kaugalingon mo kung ano timo. Nalung-ong ko nga indi mo kinanglan magpakitang tao—nga ang tood nga lalaki brusko, macho, may bungot, kag dalum ang limog—kay ang tood nga laki may jan bahul nga respeto—respeto sa bahi, sa ginikanan, sa iban tawo, kag mismo sa sarili. Ang pinakanami gid nga buhaton, man-anun mo ang tagipusoon mo. Man-an mo ang ginahunghong niya kag kilala mo kaugalingon mo. Kag man-an mo kung ano ang tood nga ginatudlo kang Ginoo. Amo ra ang pinaka-importante sa tanan.

Mismo ang sitwasyon kag panahon nagtudlo sa akun nga indi na magpaapekto. May madura haw sa imo kung ano man ang ikoon nanda? May madawat ka haw kung batuan mo sanda? Wara biskan sentimo.