Ni Yves Tedera
Dinalayday

Sadtong Nobyembre 2019, bilang mga psychology student, nagkadto kami sa isa ka psychiatric facility sa Davao para sa isa ka internship. Isa kami ka semana nga nakig-angot sa mga pasyente didto. Sang natapos ang semana, naghiwat kami sang programa—nagpahampang, nagpakanta, nagpasaot, kag naghatagay mensahe sa ulihi.

Isa sa amon mga nauyatan nga pasyente si Ate Dora, indi nya tuod nga ngalan. Sa ila tanan, sya ang pinakaaktibo makigbahin. Game sya sa amon mga ginpahimo. Masinadyahon sya. Sa nagligad namon nga pakig-istorya sa iya, nasaysay nya ang iya kabuhi dati kag ang iya paglaum nga makagwa sa pasilidad kag makaupod ang iya bata.

Samtang nagahatagay na kami mensahe, nagpasalamat si Ate Dora sa amon nga mga intern kay bisan paano, nakahatag daw kami kasadya sa ila. Indi ko gid malipatan ang iya mga tinaga samtang sya galuhaluha: “Sana marami pa kayong matulungang kagaya namin.”

Siguro kung ang yadto nga mga tinaga naghalin sa isa ka biktima sang kalamidad, makabig ini nga normal nga komento kag sinsero nga pagpasalamat lang. Ugaling kay naghalin ini kay Ate Dora, ang tinaga nga “kagaya namin” kasakit batyagon.

Nakahibalo sya kung ano sya, kung ngaa yara sya sa pasilidad, kag kung ano ang obra namon nga mga intern. Kasakit batyagon nga malawig nga panahon na nga malayo sya sa iya pamilya.

Kasakit batyagon nga ang amo yadto nga mga tinaga naghalin sa isa ka tao nga mapagsik kag masinadyahon. Sya mismo nakahibalo nga ang mga tawo nga “parehas nya” nagakinahanglan sang medikal nga bulig. Sya mismo nakahibalo nga ang mga tao nga “parehas nya” ginatawag lang nga “buang” sang iban nga mga tawo—wala ginarespeto, wala ginakaluy-an, wala ginatratar sing maayo.

Ang yadto nga internship nakabulig gid sa akon nga makita nga ang mga tawo nga parehas kay Ate Dora may ara isip. Bisan paano, makaintindi sila sang tan-aw sang katilingban sa ila. Bisan may yara sila nga kondisyon, may yara pa sila mga abilidad, handum, kag paglaum, kaangay sang mga “normal” nga tao.

Si Ate Dora nagalaum nga makabulig pa kami sa madamo nga tawo. Kanami sa pamatyag nga ang mismo nauyatan mo nga pasyente nagapasalamat sa imo kag nagahandum sang pag-uswag mo sa imo propesyon.

Isa lamang yadto ka ginatawag nga chance encounter—manubo nga pag-inupdanay—ugaling magatener sa akon memorya hasta sa akon pagtigulang. Akon ginalauman ang pag-ayad sang mga pasyente sa diin man sila dal-on sang kapalaran.

Ako man nagalaum nga madamo pa ako mabuligan.