Ni John Efrael Igot

 

(Kini nga sugilanon ang nidaog sa short story writing contest nga giorganisar sa grupo sa mga magsusulat sa South Cotabato atol sa 2019 T’nalak Festival.)

Nangimbawt ang akoang mga balahibo tungod sa mga sitsit ug panaghoy nga akong nadungog sa nagkadaiyang parte sa palibot. Sitsit sa mga tawng wala ginapaminaw, panaghoy sa mga tawng nag-antos sa kasakit, kalisod—nag-antos sa mapait nga kahimtang sa kinabuhi.

“Dong, naunsa ka?” pangutana sa akoang amahan sa dihang iyahang namatikdan nga nagtabon ko sa akoang mga dalunggan. “Nganong gitabunan man nimu imuhang dalunggan?”

“Banha kaayo sila, Pa,” tubag nako sa iyaha. Nitindog ako ug nagalingilingi sa palibot, nagapanghinaot nga makakita akog malinawon nga dapit. “Molakaw hiuna ko, Pa.”

“Ug asa man ka moadto?” pangutana pa niya bag-o siya mitando. “Pag-amping. Daghan bayag mga daotang binuhat karung mga taknaa.”

“Diha ra ko sa unahan, mangitag kahilom.” Gikuha ko ang kalo nga nakasab-it sa pultahan ug gisuot kini. “Mobalik ra ko unya, kung dili na nako sila madunggan.”

Sa akoang paglakaw, mas nikusog man hinuon ang mga sitsit ug panaghoy nga nagabagting sa akong mga dalunggan. Dili kini maayo. Gipaspasan nako ang akoang paglakaw hangtod sa midagan na gayod ako ug wala na ko nakahibaw kung asa ko gidala sa akong mga tiil. Sa kahanawan, nakita ko ang mga tawo—mga tawng nagahilak, nagasinggit og panabang, pero wala gayoy mitabang ug miduol kanila.

Nagaduko ako nga milakaw padulong sa ilahang ginabarogan samtang naghinayhinay sa pag-agas ang akoang mga luha. Sila diay to. Sila diay kadtong nagasitsit ug nagapanaghoy nga pirmi nakong madungog. Dugay nga panahon na ang nilabay pero nagpatuyang kog panabon sa akong mga dalunggan. Nagpabungolbungol ko.

Wala ko nagdahom tungod kay abi man gud nakog naa koy sakit sa pangutok nga ginabatyag. Sayop ko kini. Wala gayod akoy tul-id nga mga lakang nga gihimo kaniadtong una kong nadungog ang ilang mga sitsit ug panaghoy. Gipasagdan ko lamang kini.

“N-n-naunsa mo?” pangutana nako sa ilaha sa nabuak nga tingog tungod kay dili ko na gayod mapugngan ang akong paghilak. “Unsa’y nahitabo sa inyoha?”

“Mali ang imohang pangutana, dong!” Nitindog ang usa ka babaye ug miduol siya kanako. “Dili kana ang angay nimong ipangutana.”

“Ha?” Gitan-aw nako ang mga mata sa babaye. “Unsa ang buot nimong ipasabot?”

“Unsa ang nahitabo kanato?” Gitan-aw pud ko niya sa maguol nga hulagway. “Mao kana ang angay nimong ipangutana.”

Himanhiman, nahayagan pagkalit ang akoang panghunahuna. Tama sila.

Unsa ang nahitabo kanamo?

Kanus-a mahilom ang mga sitsit sa katilingban—ang mga kasakit ug kaguol sa matag usa kanamo?

Kanus-a madungog ang mga panaghoy sa kinabuhi niining kalibotana?

Kanus-a?